Cổ nhân nói rằng, dù không có của cải gì để lại cho con cái thì cũng nhất định không được lơ là chuyện dạy bảo. Bởi trẻ không dạy dỗ thì không nên người.
Ông cha ta từ xưa đã đúc kết được một số kinh nghiệm nuôi dạy con cái quý báu mà cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Ví dụ điển hình là câu nói: “Dạy con từ thuở còn thơ”.
Trong lịch sử Việt Nam cũng ghi nhận rất nhiều câu chuyện mẹ hiền dạy con thành người tài đức, nhân hậu. Và trong số đó, không thể không nhắc đến câu chuyện: Thái hậu Từ Dũ dạy vua Tự Đức.
Sử sách chép rằng, Thái hậu Từ Dũ (hay Từ Dụ) tên thật là Phạm Thị Hằng, sinh năm 1810 tại giồng Sơn Qui, nay thuộc xã Long Thuận, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Bà là ái nữ của Thượng thư Bộ lễ Phạm Đăng Hưng. Năm 14 tuổi bà được vợ vua Gia Long là Thuận Thiên Cao hoàng hậu tuyển vào cung làm vợ vua Thiệu Trị, sau đó bà sinh ra Nguyễn Phúc Hồng Nhậm- tức vua Tự Đức sau này.
Ngoài thông minh, xinh đẹp, đức hạnh và hết mực yêu thương dân chúng, Thái hậu Từ dũ còn là người mẹ giỏi việc dạy con cái. Chính nhờ đức tính đó của bà mà vua Tự Đức trở thành một vị vua hiếu học, hay chữ, biết yêu thương dân chúng.
Lịch sử chép rằng, trong cuộc sống thường nhật, Thái hậu Từ Dũ có tính tình đoan chính, cử chỉ lễ độ, khiêm nhường. Bà là người nghiêm khắc với tệ nạn xa hoa lãng phí, tham ô nên thường răn dạy vua Tự Đức và triều thần tránh xa việc này.
Thái hậu Từ Dũ quan niệm, của bất nghĩa vài đời đã khánh tận, về sau con cháu sẽ cùng khổ, thiên hạ chê cười. Con người phải làm điều nhân nghĩa, lưu truyền phước trạch dài lâu.
Mỗi lần vua Tự Đức vào hầu, bà thường khuyên dạy con và nhà vua sẽ ghi lại những lời chỉ dạy đó của mẹ trong cuốn sách có tên Từ huấn lục.
Năm 1874, khi nghe tin Pháp xâm chiếm toàn cõi Nam Kỳ và buộc triều đình Huế ký hòa ước nhượng địa, Thái hậu Từ Dũ buồn đau đến bỏ cả ăn uống nhiều ngày. Ngày kinh thành Huế thất thủ bà theo vua Hàm Nghi trốn ra ngoài đi Quảng Trị, nhưng rồi vì tuổi cao sức yếu bà phải cùng tam cung trở lại Huế.
Thái hậu Từ Dũ qua đời năm 1902, thọ 92 tuổi. Trong lịch sử nước nhà, bà là tấm gương sáng đã để lại nhiều bài học quý trong việc dạy dỗ con nên người. Chính vì vậy, ngay nay trong dân gian và lịch sử còn lưu truyền những giai thoại dạy con của bà. Và cũng bởi những đức tính tốt đẹp của bà mà người ta đã chọn tên bà để đặt tên cho Bệnh viện Từ Dũ ở TP. Hồ Chí Minh.
Qua câu chuyện của Thái hậu Từ Dũ có thể thấy, trách nhiệm giáo dục con về đạo đức làm người ngay từ nhỏ của các bậc cha mẹ là vô cùng trọng yếu. Cổ nhân xưa luôn đặt việc giáo dục đạo đức, lễ nghi cho con trẻ lên hàng đầu. Bởi vì lớn lên cho dùng có tài năng xuất chúng cỡ nào, có ngồi ở vị trí cao cao tại thượng đến cỡ nào mà thiếu giáo giáo dưỡng thì cũng có thành công. Thậm chí còn để lại tiếng xấu ngàn đời khó gột sạch.